Enya: een Iers wereldsucces

Op een plaat van Enya wordt gewacht, door miljoenen mensen die de vorige hebben gekocht, zo goed als door steeds nieuwe scharen fans, die net zo gemakkelijk tot het werk van de nu 31-jarige Ierse worden bekeerd door lange BBC-documentaires met haar muziek als door whiskey-commercials of toeristische films. Haar laatste CD, 'The Memory Of Trees', waarop Enya traditiegetrouw alle instrumenten bespeelt en alle stemmen zingt, is een wereldsucces. In Nederland staat hij al een half jaar in de Top 10.

Waar ook in het Ierse graafschap Donegal in het openbaar wordt gemusiceerd, de familie Brennan is het best vertegenwoordigd, zo luidt een ongeschreven wet. Al kent de hele wereld haar alleen bij haar voornaam, Enya is een echte Brennan.

Van kinds af aan werd zij door haar ouders, en later door oudere zusters, meegesleept om tot diep in de nacht te zingen, in de kroegen, in de hotelbars, in de souvenirwinkels-met-vergunning, die de overheid hier in de jaren zeventig als 'culturele centra' begon te bouwen. Ook Enya, nu 31, is als meisje nog menigmaal haastig van uniform gewisseld: het rode pakje, waarin ze toeristen van het nietige vliegveld van Donegal haalde en in Gaelic welkom heette, uit, en de tot op de grond hangende jurk met kant, die dezelfde toeristen voor typisch Donegals versleten, aan. Eerst om ansichtkaarten en tegeltjes te verkopen, later om te zingen, in een achterzaaltje, waar de bar groter was dan het podium.

Zingen ging toen nog beter dan verkopen, zegt Enya grijnzend. "Als kind had ik de grootste moeite Engels te leren. Bepaalde klanken, zoals de 'th', bestaan eenvoudig niet in het Gaelic dat we thuis spraken. Onze schooljuffrouw drilde ons als circusdieren, maar erg succesvol was ze niet. Wat ze ons overdag probeerde te leren, deden Britten hatende ouders na schooltijd teniet. Pas toen Clannad, de familiegroep, succes in het buitenland begon te krijgen ben ik mijn eerste en enige vreemde taal serieus gaan aanpakken. Nu gaat het met mijn Engels, maar ik ben er niet beter in dan de eerste de beste Taiwanese van mijn leeftijd die met Amerikaanse soaps is opgegroeid. Daarom schrijf ik mijn eigen teksten ook niet."

Dat doet Roma, de vrouw van Enya's manager en producer Nicky Ryan, door menigeen in Donegal gezien als de kwade genius die Enya ooit tegen de rest van Clannad heeft opgezet en van de familiegroep losgeweekt. Maar als er al sprake is geweest van animositeit, dan is de strijdbijl al lang begraven, anders zouden Enya en Clannad geen buren zijn. Hun huizen zien er niet anders uit dan alle andere in Donegal: ergens tussen boerderij en bunker in. Ze zijn alleen groter. Kantoor aan huis, moet ik weten. Zowel Enya als Clannad zijn nu eenmaal wereldconcerns, zegt Enya, duidelijk enigszins beschroomd.

"Toen Clannad in het begin van onze carrière overal ter wereld werd aangeprezen als 'typisch Iers' begrepen we nooit waar de mensen het over hadden. Wij hadden Ierse muziek juist uit het keurslijf van eeuwen gehaald, dachten wij. Nu zien we in dat dat onzin was. We zijn zo Iers als het maar kan. Dat moeten we accepteren. Zoals we moeten accepteren dat onze muziek wordt gebruikt om toeristen te lokken en whiskey aan te prijzen. Het zweet breekt me soms uit, als ik die commercials zie, met typisch Engelse fotomodellen, in grof gebreide truien en kaplaarzen, verliefd starend in het haardvuur, een Jameson in hun hand. Maar als het toch moet, dan maar op onze muziek, haha..."

"Met het 'oude Ierland' hebben die commercials niets te maken. Als ik aan het oude Ierland denk, denk ik aan mijn grootvader. Die was nog opgegroeid in een land zonder elektriciteit, laat staan grammofoon, radio of tv. Hij kende verhalen uit zijn hoofd, die twaalf uur duurden. Ze werden nog langer door de pauzes die hij inlaste, zogenaamd om zijn pijp te stoppen, maar in werkelijkheid om de spanning nog verder op te voeren. Als kind begon ik dan te steigeren van ongeduld. Veel later begreep ik dat hij Shakespeare, Homerus en IJslandse legenden naar Ierland had verplaatst. De nacht van Halloween op Allerzielen deed ik geen oog dicht. Dan bleef opa net zo lang vertellen tot alle doden in de familie Brennan tot leven waren gewekt. Als ik dan 's middags wakker werd, kon ik zweren dat ik oudtantes had gezien die tien jaar voor mijn geboorte waren overleden."

Uitgemergeld

"Ik heb zijn talent helaas niet geërfd. Ik ben geen vrouw van het woord. Als ik een melodie heb gecomponeerd, ben ik emotioneel zo uitgemergeld dat er, letterlijk, geen woord meer uitkomt. Ik ben blij dat ik in Roma iemand heb gevonden die mijn emoties kan verwoorden. En in Nicky iemand die ze op tape weet vast te leggen. Ik weet dat er heel wat mensen zijn die onze verhouding klef vinden. Maar buiten ons drieën weet geen mens hoe het tussen ons toegaat. Dus leg ik alle speculaties naast me neer. Ik ben mijn publiek geen uitleg verschuldigd, al kopen ze nog zoveel platen van me. Het enige wat ik ze verschuldigd ben, is zo goed mogelijke muziek."